देवकी ढुङ्गाना
नहेरी कतै बोली पो प्रहार भो
नलडी युद्द हार त्यो स्वीकार भो
ख्याल ख्यालमै खेलेका शव्दहरूमा
शंका नै शंकाको ठुलो इन्तजार भो!!
लेख्न धेरै गारो बने जिन्दगीका हालहरू
जवाफ बिहिन वनी आए कतिपय सवालहरू
नसोचेको दुर्घटना खेपिदिदा यो जिन्दगीले
काला धब्बा वनी उठे तरंगका छालहरू !!
देवकी ढुङ्गाना
स्वाभिमानमान वाँच्न मन छ अभिमानमा जिउ कसरी?
उमङमा जीउन मन छ आँसुको धारलाई पिउ कसरी?
छिया अनि शिथिल वनेका नारीको कोमल ‘भावहरुलाई
सङघर्षको मैदान भित्रै वलियो वनाई सिउ कसरी ?
आउछु म एक दिन पक्कै खास भएर आउछु
जिन्दगीको यात्रामा चल्ने हुरिवतास भएर आउछु
सानो र कमजोर नसोचीदेउ यि नारीजातीलाई
अन्याए अत्याचार फुटाउने छुट्टै आभास भएर आउछु !!
देवकी ढुङ्गाना
जिन्दगी लामो छ एक्लै जिम्मा लिन्छु नभन
स्वाभिमान दुर्लभ छ तर पैसाले किन्छु नभन
एउटै हुन्छ मानवविय मुटु जुन टुक्रयाउनै सकिदैन
सिङगो मुटु टुक्रापारी सवैलाई दिन्छु नभन!!
तिम्रो मायाको के अर्थ अधेरी रातमा जिएन भने
तिम्रो त्यागको के अर्थ अघरको आँसु पिएन भने
अरे!नाता गाँसिदैमा कहाँ वन्यो र आफन्त त्यो
वेर्थ नाताको के काम रह्यो घायलमा मुटु सिएन भने !!
देवकी ढुङ्गाना
मलाई नारीको यो मिठो थर राम्रो लाग्छ
यसरी वनेको एकताको लहर राम्रो लाग्छ
के छैन यि नारीहरू सँग?हर चिजले पुर्ण छन
स्वाभिमानी पथका यि जहर राम्रो लाग्छ !!
हिड्ने बाटो कहाँ गर्इ छेकिन्छर अव
आँसुको इतिहास कहाँ लेखिन्छर अव
वनेपछी नारीहरु मन देखी नै एकजुट
नारीको कमजोरी कहाँ देखिन्छर अव !!
देवकी ढुङ्गाना
भगवानलाई प्रश्न?
तिम्रा समान सन्तानमा भाग्य फरक
फरक किन वनाईन्छ?
कसैलाई हाँसो नै हाँसोको पुरस्कार छ
कसैलाई आँसु नै आँसुको सजाय छ
किन पज्रपात हुन्छ
यसरी आफनै सन्तान माथी
के यो सृस्टी कर्ताले जे गरेपनी हुन्छ
देख्दै छु कोही अकालमा मरेका
कोही अजम्वरीमा परेका
किन समानता हुदैन–
देवकी ढुङ्गाना
सुन्दर वागमा फूल टिपूँ टिपूँ लाग्न थाल्यो
घायल भइ चर्क्यामुटु लिपूँ लिपूँ लाग्न थाल्यो ।
फक्रिएको लूल रै’छ सुगन्धले मनै लुट्यो
गुराँस झैँ गाढादेख्दा खिपूँखिपूँ लाग्न थाल्यो ।
पलासको भान दिन्छ फक्रिँएर मुटु भरि
कोइलीको धून उस्को सिकूँसिकूँ लाग्न थाल्यो ।
देवकी ढुङ्गाना
अटाउने जति अटाउनै पर्ने रहेछ जिन्दगीमा
ग्रह दशा कटाउनै पर्ने रहेछ जिन्दगीमा
आँसुको शागरमा गहिरो डुवेर भएपनी
दुःखी पल फटाउनै पर्ने रहेछ जिन्दगीमा ।
आँसु त सवैको आखाँले वोकेको हुन्छ
कसैले बग्न नै नदिर्इ रोकेको हुन्छ ।
देखाउदैन सवैले पीडीत् आँसु वाहिर
मुटुमा नै दवाएर सबै छोपेको हुन्छ ।
देवकी ढुङ्गाना
नेपालमा अचेल नेपाली आउनै छोडिसके
मनखोलेर सन्देश नि पठाउनै नै छोडिसके ।
वन्यजन्तु तस्करहरू जंगलमा पसे देखि
क्वैलीले नी कोहो कोहो भनी गाउनै छोडिसके ।
जोजस्ले राष्ट्रियताको झन्डा दिनरात वोक्छन
उनीहरूले नै दौरा सुरुवाल लाउनै छोडीसके ।
देवकी ढुङ्गाना
दिएर चोट नभन साथी
जलाई मन नपार राती
जानु नै छ मृर्त्युमा एक दिन
राम्रो छाप छोडेको जाती
वाचुन्जेल लिनु वोलीर हाँसो
हुदैन लाउन वोलीमा पासो
राम्रो को फल राम्रो नै मिल्छ
मनकालो हुदा पृथ्वी खिल्छ
सुरेश ढुंगाना
गजल– १,
दुहुदै जमाउदै निकालेर नौनी
चखाउ त्यो स्वाद छानेर बिलौनी
मनको पहिरो चल्यो गड्गडाउदै
बस समिपैमा मिलाइ विछ्याउनी
भोकाएको चल्लो चारो मागीराछ
चरी उडीगए पछी कल्ले ख्वाउनि
हेमराज ढुङ्गाना
बुझ्दै जाँदा बालुवाको घर रै छ जीवन,
चौतारीमा एक्लिएको बर रै छ जीवन ।।
कहिले भेट्ने कहिले छुट्ने सम्बन्धको बाटो,
यस्तै यस्तै नियती को भर रै छ जीवन ।।
जस्तो परे पनि आखिर हाँस्नु पर्छ भने,
भोगाईमा मलाई लाग्यो कर रै छ जीवन ।।
हेमराज ढुङ्गाना
चौतारीमा पर्खी बस्छु, तिमी पनि आउने भए ।
छमछमी नाचिदिन्छु, तिमी गीत गाउने भए ।।
जिन्दगीका हरेक मोडमा, सहयात्री चाहिन्छ नै ।
छाँया बनी रौ’ला तिम्रो, साथ सधैं पाउने भए ।।
तन मन सबै सुम्पी दिन्छु, विश्वास लाग्छ भने ।
सयौं सयौं जुनी काट्ने, साँचो माया लाउने भए ।।
हेमराज ढुङ्गाना
पिपल सँगै रोपेको बर नहुँदा
रातकाट्ने आफ्नो यौटा घर नहुँदा ।
कति रुन्छन् होला दुखेर मनहरू ?
आल्नै मान्छेहरूको नै भर नहुँदा ।।
मनको क्षेत्रफल नाप्ने नापि हुनुपर्ने,
कि यो मनको उजुरि लेख्ने कापि हुनुपर्ने।
लथालिंग भई छरिएर किन हिँड्छ यो मन,
यो मनमा पनि लाउन मिल्ने चापि हुनुपर्ने ।।
निर्मल ढुङ्गाना
एक दिन
तेजश्वी रत्नले भन्यो
“सर म भविष्यमा के बन्ने सपना देखूँ ?
मलाई त
तपाईँ जस्तै शिक्षक बन्ने रहर छ ।”
मुर्तिले भक्तका गन्थन सुनेझैँ
उसका कुराले म जिउँदो मुर्ति भएँ
सोचेँ, ऊ अर्थात् विशिष्ट विद्यार्थी
ऊ त डाक्टर बन्न सक्छ,
पाइलट, इन्जिनियर बन्न सक्छ ।
निर्मल ढुङ्गाना
सदनमा पेश हुनै लागेको
संविधान संसोधनको
बिधेयक देखेर
मलाई केही सांसदहरूको
अहिल्यै मलाम जाने रहर छ ।
दिन रात नभनी
देशकै लागि
पसिना बगाउने नेपालीको
स्वाभिमानमा हेक्का नराखी
कानुनको दुरूपयोग गरेको देख्दा
मलाई कानुन बन्ने मन छ ।
रजनी ढुङ्गाना
के अर्थ यहाँ ,
यी ओइरो प्रसंशाको,
यी प्रस्ताव चाहनाको,
गालाको लाली मा पग्लने,
क्षणिक याचनाको।
खुशी के मनाउनु
स्वार्थी आफ्नोपनको,
मादक ती हेराइको
जिउँदै निल्न खोज्ने,
ती फोस्रो आसक्तिको।
मनोज ढुङ्गाना
राम्रा काम गर्न काेहि सिक्दैनन् रे अचेल
असारका कालो पत्रे टिक्दैनन् रे अचेल
ल्याप्चे छापले देश हाक्ने ठेक्का पारे पछि
युवाका प्रमाणपत्र बिक्दैनन् रे अचेल !
जनमतको औचित्य त भोट हाल्न पो रहिछ
करको नाममा जताततै नोट हाल्न पो रहिछ
सडक सदन तातिरा छ अविश्वासका खातिर
बिदेशीको चलखेल त जोत हाल्न पो रहिछ !
रजनी ढुङ्गाना
मेरा आँखा ले तिनिलाई,
शरीर बेच्ने नगरबधु देख्दैनन
तीनका नाङ्गो नाच देख्दैनन
अरुले देखेझै, तिनका ती काया मा
समाज बिगार्ने अस्लिलता देख्दैनन
मेरा दोषी नयन हुन सायद
ती सब मा आमा का बाध्यता देख्छन्
आफू जस्तै नहुन ती भनि
भाइ बहिनी पढाउने,दिदी देख्दछन
तिमी शरीर बेचेको देख्छौ
म आँसु संग बाध्यता साटेको देख्छु
तिम्रा आँखा ले जुन भव्यता देख्छन ।
कमल ढुङ्गाना ‘एक्लो तारा’
खै कस्ता _कस्ता सादा दिन देखीरहेछु
अरे देख्न त मैले सपना रँगीन देखीरहेछु
जलस्रोतमा धनी हुँदा पनी मेरो राष्ट्रको
हरेक बस्ती बस्तीमा लालटिन देखीरहेछु
यहाँ सडकमा गरीब जनता रोईरहेछन्
तर उता नेताहरूको खानपिन देखीरहेछु
समीक्षासङ्ग्रह
बिर्खे अञ्जान
मनोज ढुङ्गाना
खैरहनी चितवनमा २०४० सालको नयाँ वर्षका दिन आमा शान्ता बर्तौलाको कोखबाट जन्मिलिइ दामन मकवानपुरलाई कर्म थलो बनाउँदै साहित्यिक फाँटमा मौलाएका स्रष्टा लक्ष्मण बर्तौला, जसलाई हामी बिर्खे अन्जान का नामबाट पनि चिन्दछौं । बिद्यालय जीवन मै साहित्यिक क्षेत्रमा विषेश रुचि राख्ने बर्तौलाले चौध वर्षकै कलिलो उमेर देखि जिल्ला स्तरिय निवन्ध प्रतियोगितामा सहभागि भएर आफ्नो उत्कृष्टताको पहिचान देखाउन सफल थिए ।