,कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
हावा सिर्सिर सिर्र सिर्सिर गरी हल्लाउँदै कानन,
बग्दा उत्तरबाट हर्षित हुने मेरो भयो आनन ।
बारीमा हरिया मकै फलिरहून् हेरौं म आनन्दले,
धर्ती शीतल शान्त सौम्य बनियोस् बाचूँ म सानन्दले ।।
सल्ला हून् सँधियार आँप सजिना डुम्री तथा पिप्पल,
नस्पाती दुधिलो गुराँस गिरिका शोभा बनून् काफल ।
अम्बा ज्यामिर सुन्तला तरुलता उत्तीस अग्लाहरू,
मेरा इष्ट र मित्र हून् भुवनका मेरा छिमेकीहरू ।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
नेपाली कविले कदापि कविता मेरा नपढ्नेगरून्,
बेकामे कविता भनी कनकका सर्वत्र निन्दा गरून्।
छैनन् भाव र शव्दमा मधुरता जान्दैन केही पनि,
भन्ने काम गरे सुधी सकलले फर्कन्छ यो जीवनी!
मेरा पाठकले पढेर कविता नेपाल देखौं भनी,
गर्लान् पाठ दया भरेर करुणा जाने नजाने पनि।
नेपाली जनता जगाउन भनी लेख्ने सधैं गर्छु म,
नेपाली कविबाट आदर हुँदा भट्कन्छु बिग्रन्छु म।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
हत्या हुन्छ चरित्र देह कविको नेपाल सोध्छौ भने,
हत्या हुन्छ विचार बुद्धि सबको उत्थान खोज्छौ भने।
यो नेपाल सदैव गर्वित हुने दायित्व छोड़ीकन
लेखे श्लोकहरू महाकवि हुने बाटो छ नेपालमा।
ईर्ष्या द्वेष अतीव वर्धित भए आक्रान्त छन् भावना,
त्यो ठूलो कसरी भयो मुलुकमा झार्ने भए चाहना।
आस्थामाथि जघन्य हुन्छ हमला धम्की हुनेगर्दछ,
साथी हो! कवि बन्न छैन सजिलो जो राष्ट्रको बोल्दछ।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
नेपाली एकताको गीत……
चेपाङ् नेपाली तामङ् नेपाली,
भोटे राई लिम्बु गुरुङ् दुरा नेपाली।
बाहुन छेत्री मगर भोटे लेप्चा नेपाली,
सेर्पा थारु धिमाल मेचे कोचे नेपाली।
नेपालीले नेपाली मार्नु हुँदैन, नेपालीको नेपाली वैरी हुँदैन…..।।०१।।
कामी नेपाली दमाई नेपाली,
सार्की वादी गाईने हामी नेपाली।
ठकुरी र सन्यासी हामी नेपाली,
जम्मै खस किराँती हामी नेपाली।
नेपालीले नेपाली हेप्नु हुँदैन, नेपालीको नेपाली वैरी हुँदैन….. ।।०२।।
,कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
मङ्गलाचरण
हे गौरीसुत आदिपूज्य भगवन् उद्दण्ड द्वैमातुर!
विद्यावारिधि विघ्ननाशक शुभम् हे रक्त पीताम्बर!
हे रुद्रप्रिय शाम्भवी पुरुष हे हे ज्ञानका सागर!
लेख्ने तागत बक्सियोस् कनकमा मात्रै छ है जाँगर।।०१।।
जस्ले त्यो सुँड शक्तिबाट सहसा श्रीव्यास सम्भाषण
लेख्यो सर्सर सर्सरी सुर सरित् गङ्गा बगेकै सम।
त्यस्ता अद्भुत शक्तिका शरणमा मस्तिष्क सुम्पीकन
थालें लेख्न म काव्य यो समयमा हून् पूर्ण यी कामना।।०२।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
छानो पात छ शीतको लहरले हाँक्दैछ झर्ने गरी,
लैजाला गुँड़ सम्म आज निशिमा बाँचिन्न केही गरी।
मानौं काल समान यो शिशिरको अर्को महाकाल हो,
तप्केनी चुहुँदैछ तप्तप गरी मार्ने छ षड्यन्त्र यो।।०१।।
आउन्नन् रवि झुल्किएर वनमा तापून् चराले भनी,
जान्छन् दक्षिणमार्ग बाट तलका मान्छे बचाऊँ भनी।
कोप्चे गाउँ समाजदेखि परको खोल्सा र खाल्सीतिर,
ठूलो वृक्ष छ वास यो मुलुकको माया कहाँ छुट्छ र।।०२।।
,कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
मेरी प्यारी रहर मनकी सिर्जनाकी मुहान!
आऊ मेरो बस न दिलमा साँझ राती बिहान।
हेरौं तिम्रा नयनभरिका दीर्घ काला परेली,
गाला चुम्ने मन हुनगयो दूर छ्यौ आजभोलि।
तिम्रा जस्ता अवयव हुने कामिनी धेर देखें,
एक्लैले नै मन हरिलियौ धेर बेकार देखें ।
प्यारी मेरो स्थिर मन भयो चाहिँदैनन् अनेक,
आई मेरो बस नजिकमा काव्यको मूल फुट्छ।
,कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
माग्दा भोट झुकी गयौ घरघरै मायालु जस्तो बनी,
ऐले आपसमा कठोर बनियौ झुक्दैनझुक्ने तिमी।
हाँगामा फल छन् भने विटपका झुक्छन् लदी भूमिमा,
हे नेता! फलबाट मात्तिनगयौ ठाडा सधैं देख्छु म।
केही काम झुकेर हुन्छ जगमा हुन्छन् कुनै प्यारले,
मोदीका सँगमा झुक्यौ कति तिमी ऐले भयो लाज रे!
ठूला दाइ पिता समान वयका ओली फलेका फल,
साना भाइ प्रचण्ड लौ झुक तिमी वैलिन्छ यो काफल।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
मेरामा पनि भावना रहर छन् सम्वेदना सान्त्वना,
मैत्री मानवता दया र ममता सौहार्द सद्भावना।
ईर्ष्या क्रोध विमर्ष हर्ष मनका होलान् अनेकौं कुरा,
नेपालीहितको विरुद्ध कनका लेख्दैन केही तर।।०१।।
मैले पाउनु छैन खान उनको भोका उनै छन् बरा,
आफ्नै वास विदेशको हुनगयो नेपाल देखिन् पर।
मेरो माइत हेप्छ मित्र बनिदै पीड़ा कहाँ खप्छु र!
नेपाली हित मात्र लेख्छ कनका मान्दैन केही डर।।०२।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
यो नेपाल बिगार्न तम्सिरहने जम्मै कमारा जति
स्वामी! लज्जित छौं गरौं अब कसो आजीविका छुट्छ कि!
यस्तो हुन्छ कदापि सात मनले सोचेन एकै मन,
मैना मर्दछ खर्च माग्छ शिशुले बढ्दैछ हा! कम्पन।
त्यो संशोधन संविधान नहुँदा स्वामी रिसायौ कति!
फेरौंला म विधान फेरि पनि ता भन्ने बिलाए हकि!
हिन्दीले निधिको भयो निधनझैं हारे महासेवक
स्वामी दासहरू म-यौं अब म-यौं पाइन्न होला सुख!
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
थाङ्ना धुन्छिन् गुहु मुत सबै थोकको घीन छैन,
चोखो के हो शिशु र जननी भित्रमा भेद छैन।
आफैं बिर्सी तनुज तनया माथि लाग्दोछ ध्यान,
नारी आमा सकल जगकी सिर्जनाकी मुहान।।०१।।
राती सुत्दा सु सु हुनगए कत्ति झर्को नमानी,
छाती च्यापी वर वर गर्यौ मोहकी दिव्य खानी।
कैले काहीं वर पर कतै गाउँमा जानुपर्दा,
छाती पिठ्यूँ दुइतिर कसी बोक्दथ्यौ काम गर्दा।।०२।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
बारी खेत र टार भीर खहरे खोलाहरूमा पनि
अग्ला स्वच्छ हिमाल शैल चुचुरा पाखाहरूमा पनि।
टिस्टामा सुनकोशको बगरमा रावी नदीमा पनि,
नेपाली अधिकारका कलम नै हुन् काव्यसौदामिनी।।०१।।
भोका पेट अघाउने विषयको चर्चा गरे तापनि,
निर्धाले पनि बाँच्न पाउँछ भनी बोल्नेगरे तापनि।
लिस्नो मानिस हैन मानिस चढी हिँड्ने भनून् लेखनी,
झुप्राको अधिकारका कलम नै हुन् काव्यसौदामिनी।।०२।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
लाली गुराँसलाई मधेशको
टंटलापुर घाममा
फुलाउन खोज्नेहरू,
सुनाखरीलाई
मधेशको कालो ठूटोमा
फक्राउनखोज्नेहरू,
हाँसको बथानमा
बकुल्लो मिस्नखोज्नेहरू,
कोठे लुंगी लगाएर
काँड़े तारबाट छिर्नेगरेको
रेल लाइनको दुइपट्टि टुक्रुक्क बस्ने,
हात टेकेर भात खाने,
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
मुलुक नष्ट विनष्ट हुनेभयो,
क्रय र विक्रय वस्तु हुँदैगयो।
रस चुहुन्छ भयानक भावमा,
प्रवल वीर भएछ अकिञ्चन।।०१।।
नयन छन् रसिला जलविन्दुले,
मलिन छन् मुख माड़-विहीनले ।
हृदयमा भय भाव सधैंभरि,
मधुर भाव भएन कसै गरी।।०२।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
झु्ल्के सूर्य बिहानको समयमा लाली छरी पूर्वमा,
टल्किन्छन् हिम टाकुरा तरु लता सौन्दर्यका साथमा।
पाखा भीर र कन्दरा गगनको शोभा बढेको थियो,
आफ्ना फूलहरू चढाउँछु भनी चाँपो फुलेको थियो।
टाढ़ाबाट हिमाल शैल चुचुरा हेरौं भनी बादल,
हावाका सँग मन्दराचल हुँदै लाग्दैथिए उत्तर।
केही हात थिएन अर्पण गरौं भन्नेगरेका थिए।
झार्दै मेघहरू जलार्चन गरी सेवा गरेका थिए।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
यस्तो रूप विचित्र धारण गरी संसारको मार्गमा,
हिँड्नाले कति ज्ञान हासिल भयो व्याख्या गरी सक्दिनँ।
धेरै ठाउँ भएँ तिरस्कृत तथा सम्मान सम्वर्धना,
माताजी, बहिनी, दिदी र गुरुमाँ पाएर सम्बोधन।
हेप्ने काम भने कमै हुनगयो गर्थें कुरा चर्चरी,
ठूलो धाक दिएर बोलिरहँदा हुन्थे सबै थर्थरी।
छक्का हो कि भनेर मानिसहरू कोही डराए पनि,
यात्रामा बहुतै भयो असुविधा छोरा कि छोरी भनी।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
चाँपो फुल्छ गुराँस फुल्छ वनका पाखा पखेराभरि,
मेरो प्यार फुल्यो फुल्यो मुलुकको डाँडा र काँडाभरि।
चौंरी चर्छ हिमालका चउरमा सम्झेर आफ्नो घर
डाँफे उड्छ सधैं सधैं गगनमा नेपाल देख्नेगरी।।
लाली पूर्व दिशा छरी विपिनमा हेर्नेगरेका रवि,
देख्दा यो कविले फुरेर कविता लेख्नेगरेको कति?
फैली बादल-पुञ्ज कुञ्जभरि नै सौन्दर्य बर्साउँछन्
नेपाली दिलमा रचेर कविता संसार फैलाउँ कि?।।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
लाग्यो मास असार सिम्सिम गरी पर्दैछ पानी पनि,
खेती गर्न किसान उत्सुक भए हुन् अन्नदाता पनि।
रोपी मानु मुरी फलाइरहने उत्साहको मौसम
लुक्दै बादलभित्रबाट रविले थाले अरे च्याउन ।
ओढी घूम हलो लिईकन पसे बारी तथा खेतमा,
नेपाली मनका उदार दिलका छन् बाउसे साथमा ।
रोपाहार हिमाल-शैलतनया बान्की परेकी कति,
बेठी गाइरहेर रोपिरहने नेपालका सन्तति ।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
पन्छेकी छ भनेर दु्र्दुर गरी राखी कुनामा लगी,
नारी शोषणका कथा र कविता छन् किम्बदन्ती कति ?
नारी हुन् वसुधा समान जगमा हुन् सिर्जनाकी धनी,
भन्ने ज्ञान विवेकहीन बबुरा बुझ्थे र कैले पनि ?
मारी जीव निरीहको रगतमा आकण्ठ डुब्नेहरू !
पूजा गर्छु भनी जनावरहरू सङ्हार गर्नेहरू !
हत्या कर्म गरेर पूजन भनी फुर्केर हिँड्नेहरू !
नारीमाथि यिनै विभिन्नथरिका आचार थोप्नेहरू ।
कनकधरा स्वामी स्वदेशानन्द
सस्ता वस्त्रहरू भिरी वदनमा बारी तथा खेतमा,
कुन् हो जेठ,असार,माघ नभनी गर्मी तथा शीतमा,
खाने अन्नहरू फलाइरहने झर्को नमानीकन
मेरो धर्म किसान हो मुलुकको साँचो तपस्वी हुँ म ।।
चर्का घाम हुँदा धरातल सबै धप्धप् भए तापनि,
छेक्दै घाम खटें पुछेर पसिना खन्दैछु बारी पनि।
निस्के गोमन साँप मार्छ कि भनी सन्त्रास साँचीकन
जम्मै जीवक्षुधा मिटाइरहने साँचो तपस्वी हुँ म ।।