लेखन तथा प्रस्तुतिः कविराज पौडेल
प्रस्तावना
यो श्रृष्टि लय, गति र यतिको सुन्दर समायोजन हो । लयले सजीवता गतिले परिवर्तनशीलता, यतिले अनित्यता र क्षणभङ्गुरतालाई इ•ति गर्दछ । यसलाई एउटै शब्दमा भन्नुपर्दा लय, गति र यतिको योग नै छन्द हो । छन्द अमूर्त रहस्यको मूत रूप हो । छन्द जीवन हो र जीवन नै छन्द हो । यो चराचर जगत नै छन्दमय छ । छन्द र्सवव्यापी छ । परच्छन्द केही पनि छैन । प्राणीहरुलाई स्वच्छन्दत्व प्रिय हुन सक्छ न कि परच्छन्दत्व । छन्द अनुभुत्यात्मक दृष्टि र जीवन्त सृष्टि हो । छन्द अमूर्त कोलाज होइन यो तथ्यगत सत्य हो
छन्द र छन्द शब्दको व्युत्पति
तस्माद्यज्ञात्र्सवहुत ऋचः सामानि जज्ञिरे
छन्दांसि जज्ञिरे तस्मद्यजुस्तस्मादजायत (ऋक्(१०।९०।९)
(विराट यज्ञ पुरुषबाट ऋक्, साम, छन्दहरु र यजुको उत्पत्ति भयो)
