सिर्जना शर्मा
आफ्नै स्वार्थ ढुकी सिकार वनमा खोज्दै हिँडेकाहरू
बिर्सन्छन् “घरका प्रसून, सबको उस्तै त हो आबरू
यो हाम्रो पहिचानको धरहरा भत्काउनेले बुझून्
देवी हुन्, जननी अझै भगवती सम्झी स्वयं ती पुजून्
बाटो छैन कतै हिडूँ वरपरै ब्वाँसाहरूको भय
जाने खै कुन मार्गबाट कसरी बन्दै अहो निर्भय !
नारी हिँड्न हुँदैन आज पथमा व्याधाहरू ढुक्तछन्
ज्यूँदै च्वाम्म चपाउने नियतले मौका सधैं खोज्दछन् !
जयदेव गोविन्द
१) ‘भुँडी’
खाई टन्न अघाउँदा चसचसी चस्कन्छ घोची तन
खाली बस्नुपरे निकाल्छ पलमै विद्रोह, आन्दोलन
धावा बोल्छ हडप्छ वक्षमुनिको सेरो र फेरो भुँडी
छापामार, सशस्त्र सैन्यगण झैं बन्दै छ मेरो भुँडी ।१।
यात्रा गर्न हिँड्यो उतै सँगसँगै झुण्डिन्छ भारी भुँडी
सातो लिन्छ मडारिई कमरमा आतङ्ककारी भुँडी
बाँधी हात बसूँ भने कलहले छड्कन्छ बोक्रे भुँडी
केही गर्न हिँडे सँगै मफतमा तेर्सिन्छ धोक्रे भुँडी ।२।
गोम बिक्रम
मुक्तक -१
खियाइ खान्छ दस नङ्ग्री, धर्तीमा दु:ख मानेको छैन
हेपून कतै वैरीहरू, कम्जोर रत्ति ठानेको छैन
स्वाभिमानले फुल्छ छाती, बन्दैन कहिले विश्वासघाती
अस्तित्व रक्षामा जुट्छ सधै, नेपाली झुक्न जानेको छैन ।
मुक्तक -२
जस्ता लगाऊ नाराहरू, निम्छरा सास्ती पाइरहे
कागजी कुरा मिलेपछि, खानेले मिलाइ खाइरहे
दोषीलाई नि दण्ड हुन्न, निर्दोषीलाई न्याय हुन्न
नीतिका कुरा चिल्लै भए, बेथिति मात्र फस्टाइरहे ।
सृजना सरोवर
प्यारा फूल बगानमा झुलिरहे हेर्ने छु जूनी भरी
आऊ कोकिल हो सुरम्य नभको बाटो यतैको गरि ।
ठूलो व्यर्थ भयो म लेक्छु जगमा पीडा भरेको कथा
पानामा कपिका भरूँ म कसरी त्यो जिन्दगीको व्यथा ।।
लामा लाम भएर घेर्दछ यहाँ पीडा व्यथा साथ भै ।
हुन्छ्न् यी किन हो म जान्दिन सबै यो भेद के हो अझै ।
हे अम्बे जग यो छ रोशन भनी भन्छन् त ज्ञाताहरू ।
देख्दैनन् किन चच्छुले गगनमा तारा कतै के गरूँ ?
गिरिराज जोशी
(गिरिराज जोशी द्वारा संस्कृत नीतिश्लोकहरूको रूपान्तरण)
विद्वत्वं च नृपत्वं च नैव तुल्यं कदाचन ।
स्वदेशे पूज्यते राजा विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ॥१॥
विद्वत्ता–नृपको सत्ता हुँदै हुन्न बराबर
राजा स्वदेशमा मान्य विद्वान् मान्य सबैतिर ।
क्षमताले बडो हुन्छ, हुँदैन परिधानले
राजा बन्छ अवस्थाले, विद्वान् बुद्धि–प्रयत्नले ॥१॥
०००
माता शत्रुः पिता वैरी येन बालो न पाठितः ।
न शोभते सभामध्ये हंसमध्ये बको यथा॥२॥
अम्बिका अधिकारी
लैजान्छु त्यो जोवनलाई दिन्छ्यौ भने काली
मुटुका यी सारा धड्कन त्यसै भित्र हाली ।
कत्ति बस्छेउ टाढा अव नलजाई आउन
गर्ने छैनन आमा बा ले तिम्लाई अब गाली ।
रहर लाग्दो जवानीको उर्लिएको प्यास
बुझाइ दिन्छु पुरापुर ठानी प्यारो साली ।
भरत न्यौपाने
सम्झाउनु पनि बेकार हो अहं व्यक्तिलाई
न बुझ्नु पनि दुर्बलता हो अपार शक्तिलाई
मुर्खाइ पन किन हटाउदैनस् हे मानव तँ
अझै खेलौना सम्झिन्छस् श्रदेय भक्तिलाई ?
औँशीको रात नि लाग्छ स्यानदार, प्यार सामु हुँदा
अरे जितजस्तो लाग्दो रहेछ हार, प्यार सामु हुँदा
कैछिनको प्रेममा रमाउने मित्र जनहरू सुन्नुहोस्
धोका पाएसि रुनु पर्ला लगातार, प्यार सामु हुँदा ।।
लक्ष्मण अर्याल
बिहे भएको धेरै वर्षसम्म उनले सन्तान सुख भेट्टाएनन् । सुख नभेटिनुका कारणहरू धेरै हुन सक्थ्यो तर सबैको औंला एकैतिर तेर्सियो — प्रियम्वदा ।प्रियम्वदा पनि दुःखी थी । वेलावेलामा आफूतिर तेर्सिरहने औंला जायज हो या नाजायज खुट्याउन चाहान्थी । कतिपटक त उसले आफ्ना हजुरलाई बिन्ती बिसाई पनि — “ए हजुर, डाक्टर भेटौं र सल्लाह लिऊँ । विज्ञानको सुविधा उपयोग गर्नुपर्छ ।” उनी मानेनन् कारण उनको भित्री मनको कुनाले पनि उसैतर्फ औंल्याइरहेको थियो ।
भगवती खनाल
हात गलेको छ पाउ गलेको छ।
यो जिन्दगी ठाउँ ठाउँ गलेको छ।।
आँखा तर्नेहरू निचरेर जाउ।
हो मेरो मुटुको घाउ गलेको छ।।
पिर्नेहरू त सधैँ पिरिरहन्छन्।
भन्दैनन् ती बच्चा माउ गलेको छ।।
दिपेश किशोर भट्टराई
मेरो घरको आगनीमा हरियो बाँस हुनेछ।
अनि त्यो बाँसको माथी मेरो लास हुनेछ।।
गाउँले सबैले मलाई मृतक घोषित गर्दा।
त्यहाँ कसैकसैको म उठ्छ भन्ने आस हुनेछ।।
सपनामा मलाई सधै देख्छु भन्ने गर्थी।
बिचरी उस्को पनि सपना नास हुनेछ।।
पार्वती खनाल अर्याल
नेपालमा कोलाहल र निकै चमत्कार भयो
बृध्दा अनि बालिका नभनी बलत्कार भयो ।
भत्ता जोगाउने खेलमै छ संषद भवन
जनताको पिडा नै नदेख्ने सरकार भयो ।
असुरक्षित कञ्चनपुर घोषणा हुदै गर्दा
पोखरामा पनि सुरक्षा कै हा–हाकार भयो ।
केशवराज आमोदी
दर्द पोखी धरधरी नरोऊ आमा एकान्तमा
साउनको बनी झरी नरोऊ आमा एकान्तमा
चेतनाको माया-दियो कहाँ नेर बाल्यौ भनी
एकोहोरो प्रश्न छरी नरोऊ आमा एकान्तमा ।
भेल-बाढी, आँधी-हुरी , जति चलिरहे पनि
बादलुको घुम्टो गरी नरोऊ आमा एकान्तमा ।
रमा खतिवडा
कुइनेटोमा मेरो सानो घर यहाँ के राखौ ?
दोधारको मझ धारमा अव यहाँ के राखौ ?
आमाको रङ्गिन पछौरिको आँचल भित्र
पुर्खाको नाउ राखौ कि छिमेकीको दाउ राखौ ?
इमानिको थोरै कमाइमा सन्तानको सपना छ
बड्दो बजर भाउ या साहुको असुल्ने दाउ राखौ ?
छिरिङ शेर्पा अविरल
उकाली अनि ओरालीले
नियाल्दै मेरो गन्तव्य
चौतारी अनि छहारीले
सुसेल्दै मेरो गन्तव्य
कैयौ मोडहरूले
चुनौती दिदै गर्दा
जब तेर्सिन्छ मेरो गन्तव्य
हो म त्यति बेला
आप्नो पैतलाका डोबहरू
हतार हतार बिछ्याउछु
नियाल्दै त्यो छितिज
अनि तिम्रो समीप
हिरा भट्ट
१) त्यो दसैं पो दसैं
खोर म्याँम्याँ गरी गाउँ हल्लाउँथे
व्यस्त जाँतो ढिकी साँझमा आउँथे
साँझले बाल्दथ्यो तेल प्यूँदै टुकी
ज्योतिले छाम्दथ्यो चाडको ढुक्ढुकी
।१।
भोकले डाक्दथ्यो शीघ्र चिम्नी-धुवाँ
मृत्तिका गन्धको साथ आमा बुवा
झ्याउरे गीतमा नाच्दथ्यो रेडियो
लाहुरे दाइको काँधमा जो थियो
।२।
गोम बिक्रम
गिलासमा वियर भरेपछि प्राय: उसले मलाई फोन गर्थ्यो । म सिँगारिएर बस्थेँ तत्काल लिन आइहाल्थ्यो । सधै उसका सामु नव यौवना भएर पेश हुन्थेँ । उबिना मेरो जिन्दगी चल्दैनथ्यो । ऊ पनि मबिना छटपटिएको हुन्थ्यो ।
“तिम्रो मोहनी बोली, अप्सरा रुप अनि भरिलो यौवनले मलाई सधै फिदा बनाएर राख्छ प्यारी !”
मेरो यौवनको मदिरामा लठ्ठिँदै काउलो घस्थ्यो र आफ्नो पञ्जाको मुसीलाई बिरालाले झैँ खेलाउँदै फकाइरहन्थ्यो ऊ । जमिन्दारको छोरो, खाई लाग्दो जीउ, सम्पत्तिमा केहीको कमी थिएन ।
पार्वती खनाल अर्याल
नेपालमा कोलाहल र निकै चमत्कार भयो
बृध्दा अनि बालिका नभनी बलत्कार भयो ।
भत्ता जोगाउने खेलमै छ संषद भवन
जनताको पिडा नै नदेख्ने सरकार भयो ।
असुरक्षित कञ्चनपुर घोषणा हुदै गर्दा
पोखरामा पनि सुरक्षा कै हा–हाकार भयो ।
कृष्ण शरण उपाध्याय
यो मेरो मुटु भित्र एक मधुरो, पीडा दिने को भन ?
पीडा मा अझ व्यङ्ग्य मिश्रित कडा, क्रीडा दिने को भन ?
को हो ऊ दिनरात यी नयन मा, झल्झल् गरी झल्कने ?
को हो ऊ झरना बनी हृदय मा, छल्छल् गरी छल्कने ?
यौटै मात्र छ आश ती नयन को, सौन्दर्य हेरी बसूँ !
यौटै मात्र छ प्यास ती अधर को, माधुर्य हेरी बसूँ !!
गर्जी खस्छ सदैव बादल – झरी, यो चित्त मा को भन ?
ठट्टा गर्छ सदैव ऊ छल गरी, यो चित्त मा को भन ?
शान्ति अधिकारी
हिजो जस्तै आज ठिक्क ~कतिन्जेल पारौला र
अङ्गालोमा बेर्ने माया ~~कति पर सारौला र
हृदयमा प्रेम अग्नि ~~~ सल्काएर छाडे पछि
जानाजानी आफ्नै मुटु ~~जलाएर मारौला र ?
फर्कीआउ ए परदेशी खेतमा धान झुल्न लाग्यो
मखमली सयपत्री ~~~आँगनमा फूल्न लाग्यो
रित्तो घर भित्र सधै ~~~अभावमा रुँने मन
आज फेरि आसा बोकि रन बन डुल्न लाग्यो ।।
,वाशुदेव पाण्डेय
शार्दूलछर्छन् सुन्दरता तथा मधुरता लालित्य दिव्य स्थल
झर्छन् निर्झरसाथ रत्न जलका थोपा बनी चञ्चल।
लाग्छन् निश्चल शैल धीर मुनिझैं धर्ती तपस्यास्थल
मेरो सुन्दर शान्त पश्चिम अहा ! हो दिव्य देवस्थल ।।
शार्दूलविक्रीडित
माटो उर्वर शक्ति बोट नभए यी फूल फुल्थे कहाँ
पर्दै लट्ठ मिलिन्द लाख पुतली आएर डुल्थें कहाँ।
बामे सर्न सिकें जहाँ विगतमा बाटो कहाँ भुल्छु म
आमाबा गुरुतुल्य देश र त यो माटो कहाँ भुल्छु म ।।
शार्दूलविक्रीडित
